Wozdwiżenije Kriesta Hospodnia

Święto Podwyższenia Krzyża Pańskiego (Wozdwiżenije Kriesta Hospodnia) jest nieruchomym świętem obchodzonym 14 września (w Kościołach wschodnich posługujących się kalendarzem juliańskim - 27 września) i należy do grupy Dwunastu Wielkich Świąt. Święto obchodzone jest zarówno w Kościołach wschodnich jak i w Kościele zachodnim, a związane jest z tradycją odnalezienia relikwii krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus.

Tradycja odnalezienie Świętego Krzyża przypisuje św. Helenie, matce cesarza Konstantyna I Wielkiego, a miało to się stać 13 lub 14 września 326 roku. O miejscu w którym można odnaleźć Święty Krzyż Konstantyn miał dowiedzieć się w 325 roku na Soborze w Nicei od św. Makarego, ówczesnego biskupa Jerozolimy - po czym zorganizował wyprawę ze św. Heleną na czele z zadaniem odnalezienia Krzyża Pańskiego. Po odnalezieniu Krzyża św. Helena podzieliła go na części i przekazała głównym ośrodkom ówczesnego chrześcijaństwa, tj. Rzymowi, Konstantynopolowi i Jerozolimie. Z czasem Krzyż Pański podzielono na drobniejsze części tak, aby co znaczniejsze świątynie mogły mieć relikwie Świętego Krzyża.

Obecnie używa się krzyży w wielu formach, a najpopularniejsze z nich to:

- krzyż zwykły (łac. crux ordinaria), zwany też krzyżem łacińskim, składa się z dwóch belek: dłuższej pionowej i krótszej poziomej. Jest najbardziej znanym symbolem chrześcijaństwa i utożsamiany z narzędziem, na którym powieszono Jezusa Chrystusa.

- krzyż słowiański, czasami zwany też krzyżem bizantyjskim. Używany jest przez większość słowiańskich kościołów tradycji bizantyjskiej. Wygląda jak krzyż zwykły z dwiema dodatkowymi porzeczkami, górną i dolną. Górna poprzeczka symbolizuje tabliczkę INRI nad głową Jezusa Chrystusa, środkowa - belkę do której przybito Jego ręce, a dolna podpórkę na nogi. Podpórka zwrócona jest w górę w kierunku „dobrego łotra” i wskazuje mu niebo, a w dół ku „złemu łotrowi” i wskazuje mu piekło. "Słowiańska" forma krzyża jest zgodna z najstarszą tradycją, uważaną za najbardziej autentyczną zarówno przez kościoły wschodnie, jak i zachodnie.

- krzyż grecki, zwany krzyżem klasycznym, składa się z dwóch belek, pionowej i poziomej, a wszystkie jego ramiona są równe. Jest symbolem m.in. Grecji i Szwajcarii (znajduje się w ich herbach i flagach) oraz Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża.

- krzyż jerozolimski, jest to duży krzyż laskowany, w kątach którego umieszczono cztery małe krzyże greckie, symbolizuje pięć ran Jezusa Chrystusa. Współcześnie jest symbolem m.in. Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie (tzw. bożogrobowcy) oraz Kustodii Ziemi Świętej.

- krzyż patriarchalny, niekiedy zwany też krzyżem kardynalskim. Przypomina on krzyż łaciński z dodatkową, niedużą poprzeczką powyżej poprzeczki poziomej symbolizującą tabliczkę INRI. Krzyżem patriarchalnym może być oznaczona świątynia, która podlega bezpośrednio władzy kardynalskiej z pominięciem lokalnej władzy biskupiej.

- krzyż papieski, podobny jest do krzyża patriarchalnego z dodatkową niedużą poprzeczką u góry (krzyż z trzema poprzeczkami). Trzy poprzeczki krzyża reprezentują potrójną rolę papieża w Kościele katolickim jako Biskupa Rzymu, Patriarchy Zachodu i Następcy św. Piotra. Krzyżem papieskim może być oznaczona świątynia, która podlega bezpośrednio władzy papieskiej z pominięciem lokalnej władzy biskupiej.

- krzyż św. Piotra - forma krzyża będąca odwróconym o 180 stopni krzyżem zwykłym. Nazwa krzyża nawiązuje do śmierci apostoła Piotra, który wg Tradycji został ukrzyżowany głową w dół. Krzyż św. Piotra czasami mylony jest z symbolem satanistycznym, co jest poważnym błędem ponieważ symbolem satanistycznym jest odwrócony krucyfiks tj. krzyż z wizerunkiem Jezusa Chrystusa. Jeśli na odwróconym krzyżu nie ma wizerunku Jezusa wówczas nie jest to symbol satanistyczny tylko chrześcijański krzyż św. Piotra.

- krzyż św. Antoniego, zwany czasami krzyżem egipskim - krzyż w kształcie wielkiej litery T, tradycyjny atrybut św. Antoniego, obecnie powszechnie używany przez franciszkanów.

- krzyż św. Andrzeja - forma krzyża w kształcie litery X. Nazwa krzyża wiąże się ze sposobem w jaki wg Tradycji został ukrzyżowany św. Andrzej. Kształt krzyża św. Andrzeja mają znaki drogowe ustawiane przed przejazdami kolejowymi. Krzyż św. Andrzeja jest bardzo często stosowny w weksylologii, znajduje się m.in. na flagach: Szkocji, Jamajki, Teneryfy, stanu Alabama, kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja, holenderskiej gminy Katwijk czy miasta Rio de Janeiro.

- krzyż św. Jerzego - forma krzyża przypominająca krzyż grecki z wydłużonymi ramionami bocznymi. Znajduje się m.in. ma flagach: Anglii, Wielkiej Brytanii i Gruzji.

- krzyż skandynawski, zwany również krzyżem nordyckim. Krzyż, którego trzy ramiona - obydwa pionowe oraz lewe - są równe, a prawe jest dwa razy dłuższe od pozostałych. Znajduje się na flagach wszystkich państw skandynawskich, dużej części ich terytoriów zależnych, ale nie tylko. Krzyż skandynawski można spotkać na flagach Wysp Orkadów, Szetlandów, stolicy Gruzji Tibilisi, miasta São Paulo czy obwodu wołyńskiego.

- krzyż maltański, znany też jako krzyż cnót rycerskich. Krzyż maltański oparty jest na krzyżu greckim, jego ramiona rozszerzają się od środka i są rozwidlone na końcu. W symbolice bizantyjskiej pojawił się w VI wieku. Symboliki krzyża maltańskiego używają zakony szpitalne, m.in. Lazaryci i Joannici oraz różne organizacje charytatywne. Krzyż maltański jest też elementem wielu herbów, np.: Elbląga, Wejherowa, gminy Banie czy Kleszczewo.